Zakup obrazu Teodora Axentowicza (1859 – 1938) Na Gromniczną do Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Okręgowego w Rzeszowie

Zakup wybitnego obrazu Teodora Axentowicza (1859 – 1938) Na Gromniczną do Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Okręgowego w Rzeszowie dzięki decyzji Ministra  Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dzieło otrzymało dotację w programie Kolekcje – priorytet 4 – Kolekcje muzealne w ramach naboru II/2013.

Teodor Axentowicz (1859 – 1938) był twórcą ormiańskiego pochodzenia, chociaż urodził się w Braszowie Siedmiogrodzie (Rumunia), to należał do najwybitniejszych polskich malarzy. Artysta tworzył w technice olejnej, ale też w akwareli i pastelu. Malarz był równocześnie rysownikiem oraz grafikiem.

Axentowicz kształcił się najpierw w szkole realnej we Lwowie, a potem w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych i wówczas malował realistyczne sceny historyczne i rodzajowe. Następnie artysta edukował się w Paryżu i tamże wykonywał kopie obrazów dawnych mistrzów i nawiązał kontakty zarówno z polską jak i francuską elitą artystyczną, intelektualną i finansową oraz malował portrety dam i polskiej arystokracji. Twórca odbył również podróże artystyczne do Londynu (gdzie zapoznał się z dziełami osiemnastowiecznych, a także jemu współczesnych angielskich portrecistów, a także obrazami prerafaelitów), a także Rzymu. Malarz w 1895 roku zamieszkał w Krakowie i został profesorem w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (późniejszej Akademii Sztuk Pięknych), a piętnaście lat później rektorem tejże uczelni.

Twórca był także współzałożycielem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, którego celem było organizowanie wystaw. (Do „Sztuki” należeli także najwięksi artyści tego czasu: Józef Chełmoński, Julian Fałat, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Jan Stanisławski, Włodzimierz Tetmajer, Leon Wyczółkowski i Stanisław Wyspiański.)

Malarz wystawiał swe dzieła w najważniejszych ówczesnych centrach artystycznych w: Krakowie (1924, 1926, 1938 – pośmiertna), Warszawie (1930) i Łodzi (1930). Twórca brał udział (i sam podróżował) w niemal wszystkich krajowych i zagranicznych wystawach „Sztuki”, m.in.: w St. Louis  w USA (1904), Monachium (1905), Londynie (1906), Wiedniu (1908), Berlinie (1913), Wenecji (1926) i Pradze (1927). Twórca ponadto wziął udział w międzynarodowych wystawach w Berlinie (1896), Monachium (1935), Rzymie (1911), Wenecji (1914), Paryżu (1921) i Chicago (1927).

Dzieła sławnego Teodora Axentowicza (artysty sukcesu cieszącego się za życia znaczną popularnością), znajdują się we wszystkich największych i najważniejszych muzeach w Polsce, a także w kolekcjach i zbiorach prywatnych.

Według słów pani dr Stefanii Krzysztofowicz-Kozakowskiej w historii sztuki polskiej Teodor Axentowicz zapisał się jako znakomity ilustrator folkloru huculskiego, wyrafinowany portrecista, dobry kolorysta, mistrz techniki pastelowej i perfekcjonista rysunku, rządzonego falistą, miękką linią secesji. Był artystą stworzonym przez nastrój i wymogi „fin de siècle’u”, i tym też nastrojom pozostał wierny przez całe swoje artystyczne życie.

W sztuce Axentowicza dostrzegalny jest wpływ secesji i symbolizmu. Twórca zdobył znaczące uznanie już na początku swej artystycznej działalności jako wzięty portrecista salonowych dam (pięknych kompozycji, ukazujących eleganckie, ujmujące, pełne wdzięku i gracji wytworne kobiety). W dziełach tych zauważalne jest dążenie do dekoracyjnej stylizacji (delikatna secesyjna linia i barwa łączy się niekiedy z elementami symbolizmu), to jednocześnie malował bardzo cenione, renomowane i uznane sceny rodzajowe.

Teodor Axentowicz współtworzył nurt młodopolskiej chłopomanii przedstawiając malownicze obrzędy i obyczaje Hucułów. Artysta był zafascynowany tymże folklorem i zwrócił się w stronę ludu, dlatego jego obrazy opowiadają o oryginalnych, malowniczych, żywiołowych obrzędach i zwyczajach. Twórca był odkrywcą huculszczyzny, która go inspirowała.

Modna wówczas chłopomania (zarówno w sztukach pięknych jak też w polskiej literaturze), łączy się z poszukiwaniem dekoracyjności, z dominującymi w kompozycjach barwnymi efektami wziętymi wprost z ludowości. Sceny te najczęściej odcinają się od tła, które nierzadko tworzy biel śniegów.

Axentowicz ową tematykę realizował na podstawie przywiezionych z Huculszczyzny szkiców. Powstały wówczas doskonale znane i jednocześnie najlepsze obrazy rodzajowe artysty: Święto Jordanu (1893) i Kołomyjka (1895), których warianty malarz później parokrotnie opracowywał i powtarzał w technice olejnej, ale również w pastelu i akwareli. Twórcę zachwyciła zarówno żywość i nasycenie kolorowych ludowych strojów (ale też uroczysty i wręcz wzniosły nastrój religijnych obrzędów), którą znajdujemy w kompozycyjnie modyfikowanych tematach: Święcone, Na Gromniczną czy Śmigus.

Sceny święcenia gromnic, wody i pokarmu cechuje wyjątkowo sugestywna charakterystyka chłopskich postaci i wierne odtworzenie obyczajowych realiów.

I właśnie w tym drugim rodzaju twórczości odnajdujemy obraz Na Gromniczną, ok.1900 r., (olej na desce naklejony na tekturze, 25,3×20,9 cm, sygn. p.d. „T.Axentowicz”). Nieznana szerokiemu kręgowi odbiorców kompozycja ukazuje na tle impresyjnie malowanej, zimowej scenerii (znakomicie kadrowanej) młodą, pochodzącą z ludu, pięknie namalowaną dziewczynę ze świecą. To nieduże dzieło, mimo wąskiej gamy kolorystycznej (biele i szarości, brązy i błękity, a także tworzące akcent barwny oranże i żółte kolory świecy), prezentuje sugestywnie klimat zimowej pory roku i lirycznie oddanej (pełnej subtelności i delikatności) twarzy dziewczyny. Zimowy i srogi, zaśnieżony krajobraz z przejmującym chłodem pokazuje kontrast pomiędzy tłem, czyli bielami zimnego śniegu, a postacią. Artysta skupia uwagę na ujmującej bohaterce obrazu, którą namalował wręcz z sympatią. Twórca szczególnie skoncentrował się na pełnej wyrazu i głębi twarzy dziecka z przejmującymi, pełnymi smutku oczami.

Obraz ten nie odznacza się dynamiką, ale świeżością, lekkością i bezpośrednim odczuciem natury, a także emanuje z niego nastrój melancholii.

Dzieło zamyka ozdobna rama z epoki, która podkreśla maestrię malarskiego utworu artysty oraz jest dodatkowym walorem obrazu.

Dzięki staraniom Muzeum Okręgowego w Rzeszowie została wzbogacona kolekcja muzealna poprzez tenże zakup od prywatnego właściciela za pośrednictwem Sopockiego Domu Aukcyjnego w Krakowie.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zakup wybitnego obrazu Teodora Axentowicza (1859 – 1938) Na Gromniczną do Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Okręgowego w Rzeszowie dzięki decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dzieło otrzymało dotację w programieKolekcje – priorytet 4 – Kolekcje muzealne w ramach naboru II/2013.