Szlachta w blasku swej chwały (17 listopada 2010 – 15 lutego 2011)

Wystawa jest prezentacją około stu dzieł powstałych na przestrzeni ponad 300 lat (od XVII wieku do początku XX stulecia).
Ideą ekspozycji jest przedstawienie wielkości i chwały szlachty Rzeczpospolitej. Głównym motywem wokół, którego została zbudowana wystawa są kompozycje: „Sejm za czasów Stanisława Augusta” z XVIII wieku i późniejsza wersja „Szlachta w mundurach wojewódzkich” („Szlachta na polu elekcyjnym”) z początku XIX stulecia.
Obrazy te są wspomnieniem wielkiej historii. Dzieła ukazują też splendor oraz znaczenie szlacheckiego stanu w XVIII wieku, a także w XIX stuleciu.
Dziewiętnastowieczne płótno należy do jednego z licznych „powtórzeń-wzorców”. Prawdopodobnie pierwotnych –osiemnastowiecznych wersji musiało być tyle co województw i ziem według administracyjnego podziału kraju. Kompozycje te powstały jako wynik ustaw z 1776 i 1780 roku, bo właśnie wtedy sejm Rzeczypospolitej wprowadził tzw. mundury wojewódzkie, czyli wzory uniformów w kolorach wybranych przez poszczególne województwa. Celem takiego działania było zapewnienie „jedności w wielości” oraz podkreślenie równości szlacheckiej, a równocześnie obrona ubioru narodowego przed zagranicznymi, nowymi modami przeważnie francuskimi.
W wersji „Szlachta w mundurach wojewódzkich” znajduje się u dołu numerowany spis województw i ziem, w którego centrum widnieje herb dawnego Krakowa. Przedstawienie „ponumerowanych” 31 „panów braci” z 48 województw i ziem niegdysiejszej Rzeczpospolitej (w barwnych: wysokich konfederatkach, kontuszach i żupanach, przepasanych pasami, z karabelami), ukazanych na tle otwartego namiotu z sztandarami (Orła Białego i Pogoni na czerwonych polach), zamykają dwa fragmentarycznie przedstawione potężne drzewa (właściwie konary) z zawieszonymi na nich (po trzy) sześcioma herbami. Kompozycję tą z trzech stron otacza błękitna wstęga, na której znajduje się czterdzieści (numerowanych) herbów.
Takie symboliczne ujęcie szlachty daje wyraz tęsknoty za utraconą świetnością Państwa, a przede wszystkim blaskiem minionej chwały.
Wystawa „Szlachta w blasku swej chwały” ma za cel pokazanie staropolskiej „jedności w wielości” oraz podkreśla ważność i wielkość „braci szlacheckiej” w dawnym państwie, a po utracie niepodległości ciągłe kontynuowanie znakomitej spuścizny wielkich przodków, czyli dziedzictwa kultury, jako spadku po dawnej świetności.
Ekspozycja ukazuje rolę polskiej szlachty i jej bogatej kultury, dzięki szerokiej prezentacji dzieł malarskich i graficznych. Wystawione portrety pochodzą od XVII stulecia poprzez osiemnastowieczne i dziewiętnastowieczne dzieła aż do początku minionego stulecia przedstawicieli wielkich i średniozamożnych rodzin tego stanu oraz skromną szlachtę. Ekspozycja prezentuje monumentalne konterfekty jako „galeryjne” en pied i mniejsze wizerunki w popiersiu. Z czasów zaborów wystawiono imponujące i wspaniałe portrety reprezentantów ważnych polskich rodzin (jako kontynuację etosu) namalowanych w stroju narodowym.
Prezentacja „Szlachta w blasku swej chwały” przedstawia także: starodruki, zabytki rzemiosła artystycznego; w tym stroje szlacheckie (wraz z rzadką biżuterią kontuszową), tkaniny i militaria.
Ekspozycja została zorganizowana w oparciu o zbiory własne – Muzeum Okręgowego w Rzeszowie i wypożyczenia z: Muzeum – Zamku w Łańcucie, Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Muzeum Okręgowego w Tarnowie i Muzeum Kresów w Lubaczowie.
Muzeum Okręgowe w Rzeszowie zaprasza na wystawę od 17 listopada 2010 do 15 lutego 2011 roku.
 
Ekspozycji towarzyszy katalog do kupienia również w księgarni internetowej.
 
Maria Stopyra