„Konserwacja obrazów o tematyce religijnej w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie”.
Muzeum Okręgowe w Rzeszowie przeprowadziło projekt pt. „Konserwacja obrazów o tematyce religijnej w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie” dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury (84 500 PLN) oraz ze środków Marszałka Województwa Podkarpackiego (50 085 PLN).
W ramach zadania wykonano prace konserwatorsko – restauratorskie przy dziewięciu obrazach o szeroko pojętej tematyce religijnej, które z powodu złego stanu zachowania przechowywane były w magazynach. Przywrócenie dawnej świetności tych eksponatów pozwala na ich odpowiednią dokumentację fotograficzną i ich udostępnienie. Przeprowadzone badania warstwy malarskiej umożliwiły korektę datacji i uściślenie ich proweniencji warsztatowej. Obrazy zostały przywrócone do obiegu muzealnego: mogą wzbogacać ekspozycję stałą, mogą być wypożyczane do innych instytucji na wystawy czasowe, na ich kanwie można realizować działania edukacyjne oraz przeprowadzać dalsze badania historyczno-sztuczne.
Prace restauratorskie zostały wykonane przez pracownię Konserwacji Dzieł Sztuki Ewelina i Marcin Gruszczyńscy s.c. w Rzeszowie. W głównej mierze polegały one na przeprowadzeniu zabiegów, których celem była stabilizacja odspojonych warstw malarskich i zapraw, impregnacja płócien i gruntów. Po wykonaniu zabiegów technicznych przeprowadzono konserwację estetyczną dzieł w niezbędnym zakresie, mając na uwadze ich muzealny charakter. Zabiegi te przywróciły pierwotny wygląd płócien i polegały na scaleniu kolorystycznym ubytków malatury przy użyciu farb odwracalnych żywicznych oraz zabezpieczaniu powierzchni odpowiednio dobranym werniksem na bazie żywic syntetycznych. Przeprowadzono również pełną konserwację techniczną drewna ram, polegającą na jego odczyszczeniu, dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Z powierzchni lica ram usunięte zostały wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki form rzeźbiarskich, zapraw oraz pulmentów. Powierzchnie ram zostały odczyszczone i uzupełnione złotem tak by obrazy odzyskały dawny blask.
Siedem z zakonserwowanych obrazów wchodzi w skład Galerii Malarstwa Europejskiego. Jej trzon to tzw. Galeria Dąmbskich, założona we Lwowie na przeł. XVIII/XIX w. przez Łukasza Dąmbskiego. Zbiór skupia 163 obrazy powstałe między 2. poł. XVI a pocz. XIX stulecia oraz 39 barwionych sztychów z przedstawieniami Loggii Watykańskich. Galeria Dąmbskich to jedna z nielicznych kolekcji, niemal w całości zachowana z pożogi II wojny światowej. Od ponad 100 lat nierozerwalnie związana z Rzeszowem, stanowi jego wizytówkę. Pozostała jej cześć znajduje się w Lwowskiej Galerii Sztuki (około 150 eksponatów). Dwa płótna pochodzą z Galerii Malarstwa Polskiego, na która obejmuje malarstwo od XVIII wieku do 1939 roku. Dzieła Galerii Malarstwa Polskiego są eksponowane w układzie chronologiczno-tematycznym: dominują portrety, w szczególności zespół wizerunków staropolskich, zaprezentowano również pejzaże, weduty, sceny rodzajowe i martwe natury. Należy podkreślić, iż na obszarze pomiędzy Krakowem a Lwowem jest to jedyna tak obszerna kolekcja malarstwa o znaczących walorach poznawczych i edukacyjnych.
Zakonserwowane obrazy zobaczyć na wystawie czasowej od 25 listopada do 22 grudnia 2024 roku w muzealnym refektarzu.
W ramach promocji zadania zapraszamy prelekcje na temat zakonserwowanych dzieł:
„Ikonografia Marii Magdaleny w malarstwie europejskim” (1.12.2024)
i „Symboliczny wymiar architektury w malarstwie religijnym” (15.12.2024)
w ramach cyklu spotkań „Kulturalna niedziela”
oraz lekcję muzealną „Kategoria symbolu w malarstwie religijnym”.
Obrazy poddane konserwacji (kliknij):
Obrazy przed konserwacją:
|
|
1. ŚW. FRANCISZEK, kopia obrazu Lodovico Carracci (1555-1619), XVIII/XIX w., olej na płótnie, Galeria Dąmbskich Na całej powierzchni lica widoczne wyraźne, miejscowo odspojone od podłoża płóciennego spękania warstw zaprawy i farby. Rama obrazowa zachowała się w złym stanie technicznym. Widoczne są znaczne pęknięcia elementów klejonych ramy (narożniki), silne zabrudzenia reliefowej ornamentyki, spękania i odspojenia zaprawy kredowo-klejowej na całej powierzchni ramy. Zachowane złocenia są mocno przybrudzone, miejscami przetarte do warstwy pulmentu i zaprawy. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH: Zakłada się przeprowadzenie pełnej konserwacji technicznej drewna ramy, polegającej na jego odczyszczeniu (od strony odwrocia), dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Pęknięcia i rozluźnione miejsca łączeń wzmocnione zostaną klejem odwracalnym. Z powierzchni lica ramy usunięte zostaną wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki formy rzeźbiarskiej, zaprawy kredowej oraz pulmentów. Powierzchnia złocona zostanie odczyszczona i uzupełniona złotem proszkowym. |
|
|
2. ŚW. HELENA, Włochy, szkoła florencka, XVIII w.(?), olej na płótnie wraz z drewnianą ramą, Galeria Malarstwa Europejskiego Płótno obrazu w stanie dużej degradacji, zachowało się w złym stanie technicznym, z widocznymi od strony lica pofalowaniami i deformacjami wpływającymi bezpośrednio na stan oryginalnej warstwy malarskiej. Zaprawa (cienka i krucha warstwa) i warstwa malarska bardzo słabo skonsolidowana z podobraziem, krusząca się. Na całej powierzchni lica widoczne bardzo drobne spękania (krakelury) warstw zaprawy i farby. Lico obrazu jest matowe, zabrudzone, widoczna wcześniejsza ingerencja renowatorska w postaci rozległych, nieestetycznych przemalowań na całej powierzchni malatury. Obraz wymaga natychmiastowej konserwacji technicznej. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH: Zakłada się przeprowadzenie pełnej konserwacji technicznej drewna ramy, polegającej na jego odczyszczeniu (od strony odwrocia), dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Pęknięcia i rozluźnione miejsca łączeń wzmocnione zostaną klejem odwracalnym. Z powierzchni lica ramy usunięte zostaną wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki formy rzeźbiarskiej, zaprawy kredowej oraz pulmentów. Powierzchnia złocona zostanie odczyszczona i uzupełniona złotem proszkowym. |
|
|
3. MELCHIZEDECH I ABRAHAM, kopia obrazu Petera Paula Rubensa (1577-1640), XIX w.(?), olej, Galeria Dąmbskich Płótno obrazu cienkie i kruche, zachowało się w złym stanie technicznym, z widocznymi od strony lica pofalowaniami i deformacjami wpływającymi bezpośrednio na stan oryginalnej warstwy malarskiej. Na licu widoczne odkształcenia od drewnianych krosien. Zaprawa i warstwa malarska bardzo słabo skonsolidowana z podobraziem, łuszcząca się na całej powierzchni. Na powierzchni lica widoczne drobne spękania warstw zaprawy i farby. Lico obrazu jest matowe, zabrudzone, pokryte pociemniałym werniksem damarowym. Obraz wymaga natychmiastowej konserwacji. Rama obrazowa o bogatej, rzeźbionej ornamentyce zachowała się w złym stanie technicznym (fragmenty pokryte zabezpieczającą bibułą). Widoczne są znaczne pęknięcia elementów klejonych ramy, liczne ubytki drewna w partii ornamentów i listew oraz ubytki, i odspojenia zaprawy kredowo-klejowej na całej powierzchni ramy. Zachowane złocenia są mocno przybrudzone, miejscami przetarte do warstwy pulmentu i zaprawy. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH: Zakłada się przeprowadzenie pełnej konserwacji technicznej drewna ramy, polegającej na jego odczyszczeniu (od strony odwrocia), dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Pęknięcia i rozluźnione miejsca łączeń wzmocnione zostaną klejem odwracalnym. Z powierzchni lica ramy usunięte zostaną wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki formy rzeźbiarskiej, zaprawy kredowej oraz pulmentów. Powierzchnia złocona zostanie odczyszczona i uzupełniona złotem proszkowym. |
|
|
4. MATKA BOSKA Z JEZUSEM I JANEM CHRZCICIELEM, XVIII w., tempera na desce, Galeria Malarstwa Europejskiego Drewniane podobrazie zachowało się w złym stanie technicznym; widoczne jest pękniecie deski wzdłuż słojów przebiegające przez środek obrazu, deformacje związane z wypaczeniem desek (podobrazie składa się z dwóch klejonych stykowo). Duży stopień degradacji gruntów i warstwy malarskiej. Na licu widoczne są liczne ubytki zaprawy i warstwy malarskiej, zachowane grunty kredowe spękane i odspojone od podłoża . Powierzchnia obrazu jest silnie zabrudzona, pokryta grubą warstwą pociemniałego werniksu żywicznego. Stwierdzono wcześniejsze interwencje konserwatorskie w postaci rozległych przemalowań olejnych. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH:
|
|
|
5. PORTRET KS. JEANA-BAPTISTE MASSILLONA (1663-1742), nieokreślony malarz, XVIII/XIX w. (?), olej na płótnie, Galeria Dąmbskich Płotno obrazu zachowało się w złym stanie technicznym, z widocznymi od strony lica pofalowaniami i deformacjami, widoczne(w górnej partii obrazu) wzdłużne spękania płótna wraz z grunetm. Zaprawa i warstwa malarska miejscami odspojona od powierzchni płótna, tworząca daszki. Na całej powierzchni lica widoczne spękania (krakelury) warstw zaprawy i farby. Lico obrazu jest ciemne przez zdegradowany werniks damarowy, matowe, zabrudzone. Obraz wymaga natychmiastowej konserwacji technicznej. Rama obrazowa zachowała się w złym stanie technicznym. Widoczne są znaczne pęknięcia elementów klejonych ramy (narożniki), liczne ubytki drewna w partii ornamentów i listew oraz ubytki, przetarcia, spękania i odspojenia zaprawy kredowo-klejowej na całej powierzchni ramy. Zachowane złocenia są mocno przybrudzone, miejscami przetarte do warstwy pulmentu i zaprawy. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH Zakłada się przeprowadzenie pełnej konserwacji technicznej drewna ramy, polegającej na jego odczyszczeniu (od strony odwrocia), dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Pęknięcia i rozluźnione miejsca łączeń wzmocnione zostaną klejem odwracalnym. Z powierzchni lica ramy usunięte zostaną wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki formy rzeźbiarskiej, zaprawy kredowej oraz pulmentów. Powierzchnia złocona zostanie odczyszczona i uzupełniona złotem proszkowym.
|
|
|
6. ŚW. MARIA MAGDALENA, autor nieznany, XVIII w., olej na płótnie, Galeria Malarstwa Europejskiego Płótno obrazu pofalowane i zdeformowane na całej powierzchni, widoczne przedarcia płótna w górnej partii obrazu i wzdłuż pionowych krawędzi, odkształcenia płótna przez źle skonstruowane drewniane krosna. Na licuwidoczne są spękania warstw zaprawy i farby. Lico obrazu jest pokryte pociemniałym werniksem damarowym, matowe, zabrudzone, stwierdzono wcześniejsze interwencje konserwatorskie w postaci miejscowych retuszy olejnych. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH:
|
|
|
7. MADONA Z KRÓLIKIEM zw. LA ZINGARELLA, kopia obrazu Antonio Allegri da Corregio (1494-1534), XVIII w (?), olej na płótnie Galeria Dąmbskich Płótno obrazu jest zdublowane na płócienne podłoże. Dublaż (klejowy), wykonany podczas wcześniejszej renowacji zachował się w złym stanie technicznym, z licznymi odspojeniami, pęcherzami, deformacjami wpływającymi bezpośrednio na stan oryginalnego płótna z warstwą malarską. Powierzchnia obrazu o dużym stopniu degradacji: widoczne rozległe ubytki oryginalnych zapraw i polichromii (scalonych w późniejszej renowacji), liczne spękania oraz fragmenty odspojonych warstw zaprawy i farby oraz pofalowania i deformacje płótna. Lico obrazu jest bardzo ciemne, pokryte pociemniałym werniksem damarowym, zabrudzone, stwierdzono wcześniejsze interwencje konserwatorskie w postaci rozległych retuszy olejnych. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH: Zakłada się przeprowadzenie pełnej konserwacji technicznej drewna ramy, polegającej na jego odczyszczeniu (od strony odwrocia), dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Pęknięcia i rozluźnione miejsca łączeń wzmocnione zostaną klejem odwracalnym. Z powierzchni lica ramy usunięte zostaną wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki formy rzeźbiarskiej, zaprawy kredowej oraz pulmentów. Powierzchnia złocona zostanie odczyszczona i uzupełniona złotem proszkowym.
|
|
|
8. W ZADUSZKI, Wlastimil Hoffman (1881-1970), 1934 r., sygnowany p.g., olej na płótnie, Galeria Malarstwa Polskiego Płótno obrazu bardzo cienkie i kruche, zachowało się w złym stanie technicznym, z widocznymi od strony lica pofalowaniami i deformacjami wpływającymi bezpośrednio na stan oryginalnej warstwy malarskiej. W górnej partii wzdłużne spękania strukturalne płótna i gruntów. Ubytki polichromii. Zaprawa (cienka i krucha warstwa) i warstwa malarska bardzo słabo skonsolidowana z podobraziem. Na całej powierzchni lica widoczne bardzo drobne spękania (krakelury) warstw zaprawy i farby. Lico obrazu jest matowe, zabrudzone. Obraz wymaga natychmiastowej konserwacji technicznej.
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH: Zakłada się przeprowadzenie pełnej konserwacji technicznej drewna ramy, polegającej na jego odczyszczeniu (od strony odwrocia), dezynfekcji, dezynsekcji i impregnacji wzmacniającej. Pęknięcia i rozluźnione miejsca łączeń wzmocnione zostaną klejem odwracalnym. Z powierzchni lica ramy usunięte zostaną wszystkie późniejsze nawarstwienia i uzupełnione ubytki formy rzeźbiarskiej, zaprawy kredowej oraz pulmentów. Powierzchnia złocona zostanie odczyszczona i uzupełniona złotem proszkowym. |
|
|
9. WNĘTRZE KOSCIOŁA ŚW. AGNIESZKI W RZYMIE, Jan Klemens Minasowicz (1797-1854), przed 1841 r., sygnowany, olej na płótnie, Galeria Malarstwa Polskiego Powierzchnia obrazu mocno zdeformowana (pofalowania i wybrzuszenia płótna), widoczne na licu spękania gruntów oraz warstwy malarskiej. Lico obrazu jest bardzo ciemne, pokryte pociemniałym werniksem damarowym (bardzo gruba warstwa), zabrudzone, stwierdzono wcześniejsze interwencje konserwatorskie w postaci rozległych retuszy olejnych. Rama obrazowa zachowała się w złym stanie technicznym. Widoczne są znaczne pęknięcia elementów klejonych ramy (narożniki), liczne ubytki drewna w partii ornamentów i listew oraz ubytki, przetarcia, spękania i odspojenia zaprawy kredowo-klejowej na całej powierzchni ramy. Zachowane złocenia są mocno przybrudzone, miejscami przetarte do warstwy pulmentu i zaprawy. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH:
|
Siedem z wymienionych obrazów wchodzi w skład Galerii Malarstwa Europejskiego. Jej trzon to tzw. Galeria Dąmbskich, założona we Lwowie na przeł. XVIII/XIX w. przez Łukasza Dąmbskiego. Zbiór skupia 163 obrazy powstałe między II poł. XVI a pocz. XIX stulecia, oraz 39 barwionych sztychów z przedstawieniami Loggii Watykańskich. Galeria Dąmbskich to jedna z nielicznych kolekcji, niemal w całości zachowana z pożogi II wojny światowej. Od ponad 100 lat nierozerwalnie związana z Rzeszowem, stanowi jego wizytówkę. Pozostała jej cześć znajduje się w Lwowskiej Galerii Sztuki (około 150 eksponatów).
Dwa pozostałe obrazy pochodzą z Galerii Malarstwa Polskiego: obraz Jana Klemensa Minasowicza jest na niej czasowo eksponowany, natomiast obraz Wlastimila Hoffmana jest przechowywany w magazynie ze względu na spękania i odszczepienia warstwy malarskiej. Na Galerię Malarstwa Polskiego składają się głownie obrazy olejne sztalugowe obejmujące obrazy olejne od XVIII wieku do 1939 roku. Dzieła zostały wystawione w układzie chronologiczno-tematycznym, dominują portrety (w tym zajmujący zespół wizerunków staropolskich), zaprezentowano również pejzaże, weduty, sceny rodzajowe (w tym tematyka młodopolskiej chłopomanii) i martwe natury.
Konserwacja wymienionych obrazów pozwoli na ich ekspozycję, na udział w wystawach czasowych w innych muzeach oraz udostępnienie wizerunków w publikacjach naukowych.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Dofinansowano ze środków Województwa Podkarpackiego
