WIELKI PIĄTEK – męka i śmierć Chrystusa

Zdjęcie z krzyża to motyw ikonograficzny zaczerpnięty z ewangelii kanonicznych. Opisują one przebieg czynności zdjęcia z krzyża, w tym udział Nikodema i Józefa z Arymatei. Scena ma wymiar mistyczny i symboliczny.

Śmierć na krzyżu w czasach Chrystusa uważana była za najokrutniejszy sposób karania najbardziej pogardzanych skazańców: niewolników, buntowników, sprawców najcięższych przestępstw. Droga krzyżowa i śmierć Jezusa na Górze Golgota odbyła się po południu w piątek, w przeddzień obchodów święta Paschy. Józef z Arymatei członek Wysokiej Rady, poprosił Piłata o zezwolenie na zabranie ciała Jezusa. Według św. Jana Ewangelisty czasu było niewiele, gdyż za kilka godzin rozpoczynał się wielki paschalny szabat. Po uzyskaniu zgody Piłata na wydanie ciała Jezusa, z pomocą Nikodema, faryzeusza zdjęli ciało z krzyża i zanieśli do pobliskiego ogrodu, w którym Józef miał wykuty dla siebie w skalnym urwisku grobowiec (por. Mt 27,60).

ZDJĘCIE Z KRZYŻA,
kopia obrazu Petera Paula Rubensa, koniec XVIII lub pocz. XIX w.,
akwarela na pergaminie, Galeria Dąmbskich

Prezentowane dzieło z muzealnej kolekcji odzwierciedla centralny panel tryptyku barokowego artysty Petera Paula Rubensa z lat 1611–1614. Oryginał obrazu znajduje się w swoim pierwotnym miejscu – Katedrze Matki Bożej w Antwerpii, w Belgii. Słusznie uważany jest za jeden z najsłynniejszych obrazów baroku i dziedzictwa flamandzkiego. Uchodzi za wzór stylu malarskiego Rubensa.

„Zdjęcie z krzyża” to kompozycja figuralna, diagonalna ujęta w pionowym prostokącie. W scenie uczestniczą Józef z Arymatei, Nikodem i trzy Marie: Maria Matka Jezusa, Maria Magdalena i Maria, żona Kleofasa czyli szwagierka Maryi i Józefa, a ciocia Jezusa. Ponadto Jan, jedyny uczeń, który pozostał przy Jezusie podczas ukrzyżowania i dwóch mężczyzn. Grupa zdejmuje z krzyża krwawiące jeszcze ciało Chrystusa, które zajmuje centralną część obrazu. Za nim rozpościera się białe prześcieradło tworzące przekątna od prawego, górnego rogu do lewego dolnego, łącząc ze sobą wszystkich zebranych. Chrystus jest przedstawiony wprawdzie jako główna osoba, ale właściwym tematem staje się współdziałanie osób zdejmujących go z krzyża. U góry dwóch mężczyzn na drabinach opuszcza ciało Chrystusa. Opierając się o belkę poprzeczną zwaną patibulum, pochylają się do przodu, by delikatnie podać ciało Mistrza grupie znajdującej się poniżej. Lewa stopa Chrystusa spoczywa na ramieniu Marii Magdaleny. Maryja, stojąca u stóp drzewa ofiarnego, wyciąga ręce w kierunku swego Syna. Na ziemi widać banderolę z napisem INRI i miedzianą misę, w której spoczywa  korona cierniowa i gwoździe. Cęgi którymi wyjęto gwoździe, same gwoździe oraz młotek, którym je wcześniej wbito, stały się częścią arma Christi czyli narzędziami Męki Pańskiej.

Dorota Rucka-Marmaj
Kustosz