RZESZÓW I RZESZOWIANIE – DROGI KU NIEPODLEGŁEJ (11 listopada – 30 grudnia 2018)

Rzeszów był jednym z pierwszych miast, które odzyskały niepodległość. 31 października 1918 r. w godzinach rannych, dotarły do miasta pierwsze informacje o rozbrajaniu Austriaków w Krakowie. Do akcji przystąpiła młodzież. Grupki uczniów gimnazjalnych pojawiły się przed południem na ulicach miasta i rozpoczęły zrywanie austriackich symboli państwowych oraz rozbrajanie pojedynczych żołnierzy. Pod wpływem wiadomości dochodzących z kraju i z miasta oraz celowej agitacji, w większości koszar rozpoczęła się samorzutna, dzika demobilizacja. Żołnierze porzucali swoje jednostki i udawali się bezpośrednio do domów lub na dworzec kolejowy.

Aby nie dopuścić do wywiezienia  broni i wyposażenia wojskowego, grupa legionistów z pomocą żołnierzy POW opanowała wczesnym popołudniem 31 października stację kolejową i zarządziła kontrolę wyjeżdżających. W tym czasie dotarł do miasta por. Włodzimierz Babka, który miał objąć dowództwo POW w Rzeszowie. Wieczorem odbyło się spotkanie z oficerami polskiego pochodzenia garnizonu austriackiego. Po rozmowach poddali się oni woli polskich władz. Jednak szczególny opór przejawiał dowódca batalionu 4 wiedeńskiego pułku piechoty „Deutschmeisterów”. Ostatecznie po długich negocjacjach ustalono, że 1 listopada batalion odjedzie bez broni do Krakowa.  Usunięcie wojsk austriackich z miasta odbyło się pod naciskiem, lecz prawie bez walki. Doszło tylko raz do sytuacji gdy została użyta broń. W godzinach wieczornych 1 listopada w koszarach kawaleryjskich za Wisłokiem, doszło do strzelaniny z kompanią wojska, która nie chciała się dać rozbroić. Ostatecznie jednak skapitulowała i po oddaniu broni została odprowadzona na dworzec. 2 listopada 1918 r. burmistrz dr Roman Krogulski przyjął od swoich urzędników przysięgę na wierność niepodległemu Państwu Polskiemu.

Obchodzona w tym roku 100 rocznica odzyskania niepodległości przez naszą Ojczyznę jest dobrą okazją do przypomnienia wkładu naszego miasta i jego mieszkańców w walki o Niepodległą. Rzeszowianie nie tylko wstępowali do Związku Strzeleckiego, a potem do Legionów Polskich, ale także brali czynny i bierny udział w powstaniach narodowych przez cały okres zaborów. W klimat tamtej epoki wprowadzają na ekspozycji fragmenty umundurowania, broń, odznaczenia, archiwalne fotografie i rysunki.

Serdecznie zapraszamy.

Rafał E. Kocoł