Europejska i polska grafika artystyczna. Ryciny od XVII do XX wieku ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Rzeszowie (17 stycznia – 18 marca 2012)

Otwarcie wystawy  Europejska i polska grafika artystyczna. Ryciny od XVII do XX wieku ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Rzeszowie stało się wydarzeniem. Oto po raz pierwszy publiczność może zobaczyć nigdy nie prezentowane, unikalne  dzieła.  Już wielkie nazwiska artystów przyciągają uwagę na tejże prezentacji, a ponadto szeroka tematyka wystawy i wielość technik należą do dodatkowych atutów ekspozycji.  
 
Najstarsze ryciny pochodzą z XVII wieku, a znaczna grupa dzieł została wykonana w XVIII stuleciu, natomiast najliczniejszy zespół stanowią dziewiętnastowieczne grafiki.

Ekspozycja prezentuje ponad 130 znakomitych dzieł artystów (europejskich i polskich) oraz ukazuje obszerny, a równocześnie harmonijny (w nieomal całkowitej większości nieznany i niepublikowany) wybór grafik z ponad ośmiotysięcznego zbioru, oddając rozmaitość i wyjątkowe piękno wielu różnych technik (na zróżnicowanych pod względem kolorystycznym: papierze, papierze czerpanym i kartonie), a także sporo tematów. Grafiki te mają wielkie walory, bo  prezentują mistrzostwo – maestrię artystów w posługiwaniu się dawnymi technikami.  Dzieła są wyeksponowane w układzie chronologiczno – tematycznym.
 
Grafiki, które ukazują wielość tematów zasługują na miano najpierw „nieomal fotografii dawnych czasów” i równocześnie bardzo śmiałego określenia czyli „internetu odległych epok” (oczywiście) w artystycznym ujęciu.

Spora część prezentowanych dzieł to świetne graficzne utwory wybitnych europejskich twórców wykonanych według niektórych sławnych płócien, ponieważ w minionych wiekach w ten sposób „reprodukowano” malarskie dzieła.

Hitem wystawy jest zaprezentowany najznakomitszy utwór L. Vorstermana Bitwa Amazonek pochodzący z 1623 roku. Ten imponujący miedzioryt jest graficzną wersją wspaniałego obrazu P.P. Rubensa. W malarskim dziele widoczny jest dramatyzm, żywiołowość, niepokój i nieprawdopodobna wręcz zmysłowość, ponadto artysta znakomicie oddał kształty ciał. Utwór Rubensa wykazuje pełnię rozwoju jego stylu oraz wspaniały koloryt. Graficzne dzieło ukazuje istotę tkwiącą w tym mitologicznym wątku, bo tenże wielkiej klasy miedzioryt jest wiernym i mistrzowskim odwzorowaniem obrazu. Utwór ten pomimo dużych rozmiarów („składa się” z sześciu części) z wielką precyzją i maestrią „powtarza” ów obraz poprzez perfekcyjną, urozmaiconą, niespokojną kreskę oraz zróżnicowane walorowo liczne, dynamiczne linie.
 
W kolekcji dość obszerną i znaczącą grupę zajmują bardzo interesujące portrety, a w eksponowanym zespole szczególnie wyróżniają się portrety królewskie, a także (przeważnie w popiersiu) podobizny  innych, wielkich postaci historycznych – sławnych Polaków, wytwornych dam, znakomitych europejskich osobistości, autorstwa znanych rytowników.

Wybitnym artystą, którego dzieła znajdują się na tej wystawie jest S. della Bella. Jego akwaforty ukazują m.in. zachwycający i triumfalny wjazd (orszak) Jerzego Ossolińskiego do Rzymu.

Wśród grafik o tematyce historycznej zaprezentowano jedną ze scen obrazującą wstrząsający koniec życia Ludwika XVI oraz niezwykle wymowną Cenę Ratyzbony. W zupełnie innej atmosferze utrzymana jest przejmująca postać Stańczyka zrealizowana w wersji graficznej według słynnego obrazu J. Matejki (reprezentującego polski historyzm).

Eksponowane graficzne alegorie mają niezwykłą głębię i odnoszą się m.in. do przemijania, znikomości oraz marności życia.

Natomiast do pięknych rycin należą sceny mitologiczne i biblijne (m.in. Noli me tangere według Rembrandta i akwaforta M. Viani, Uczta w Kanie galilejskiej, zrealizowana wedle dzieła P. Veronese).

Szczególnie interesującymi przykładami włoskich wedut są: Kapitol w Rzymie G. B. Piranesiego, a także Prà della Valle A. Canala, które z innymi widokami Wiecznego Miasta i „Włoskiego Kraju” tworzą harmonijny zespół. Dzieła te obok północnych wedut ukazują architekturę i otoczenie (z realiami w odległych czasach).

Wystawa eksponuje też pochodzące z owej epoki pejzaże ożywione sztafażem m.in.  grafikę Burzowa pogoda wykonaną według J.H. Fragonarda czy kompozycje zrealizowane w wersji graficznej wedle J. Pillementa.

Ponadto na specjalną uwagę zasługują dwa dzieła F. Bartolozziego – sceny rodzajowe ręcznie kolorowane (akwaforta i miedzioryt), które tworzą piękny zespół z dwoma (utrzymanymi w tym samym stylu) włoskimi rycinami obrazującymi życie ludzi w XVIII stuleciu.

Na wystawie znajdują się pochodzące z tamtych czasów cztery, cenne utwory (wykonane w technice miedziorytu z akwafortą i ręcznie kolorowane)  J. E. Ridingera przedstawiające dzikie zwierzęta.
Obyczaje, pracę i życie codzienne ukazują sceny rodzajowe, a bardzo interesującymi grafikami (pośród innych rycin), oddającymi bogactwo stylistyczne tamtych czasów jest Wygrana na loterii i Hiszpańska rozmowa.

Utwory angielskie reprezentuje  m.in. miedziorytnik W. Hogarth „ukazany” poprzez E. L. Riepenhausena.

Ekspozycja pokazuje też ryciny w albumach i ilustracje książkowe (cenne pod względem ikonograficznym), które w zależności od epoki były wykonywane w różnych technikach.

Dawną rodzimą grafikę na wystawie reprezentują wyróżniające się zespoły grafik m.in.: dziewiętnastowiecznych artystów K.W. Kielisińskiego, którego albumy przedstawiają duży zbiór małych i „miniaturowych” odbitek, natomiast  dzieła N. Ordy, M. Fajansa to głównie pejzaże i weduty.

Pięknymi litografiami są Dęby rogalińskie jednego z największych naszych przedstawicieli okresu Młodej Polski, malarza i grafika L. Wyczółkowskiego.
 
Resoviana prezentuje drzeworyt B. Kiernasa Matka Boska Rzeszowska z 1942 roku przedstawiona na tle swobodnie ukazanych budowli miasta i okolicznego pejzażu.

Ponadto wśród wystawionych prac znajdują się dwa przykłady gazetowych odbitek wykonanych na podstawie obrazów wybitnych rodzimych malarzy.
 
Wystawione dzieła europejskich i polskich rytowników są godną najwyższej uwagi unikalną kolekcją. Oglądając dawną – „starą” grafikę (na przestrzeni ponad 300 lat)  można porównać i zobaczyć wielką różnicę pomiędzy owymi utworami, a także współczesnymi rycinami. Widz dostrzeże nie tylko odmienną, obszerną tematykę, ale także różnice warsztatowe i stylistyczne, a nade wszystko precyzję i wielki kunszt w wykonaniu dzieł. Jednak największą „siłą” graficznych utworów jest owa powtarzalność rycin tzn. możliwość wykonania wielokrotnie przez twórców takich samych, wielu odbitek (z jednej matrycy) i dlatego zachowało się jeszcze do obecnych czasów sporo grafik w naszych zbiorach, które możemy odnaleźć w największych i najsławniejszych kolekcjach artystycznego świata.
 
Maria Stopyra